صفحه 59

مسئله 304- غسل را به دو صورت مى‏توان انجام داد:

اوّل: غسل ترتيبى‏ و آن غسلى است كه اوّل سر و گردن، بعد طرف راست و بعد طرف چپ بدن را بشويد. و اگر عمداً يا از روى فراموشى يا به‌واسطۀ ندانستنِ مسئله به اين ترتيب عمل نكند، غسل او باطل است.

دوّم: غسل ارتماسى‏ و آن غسلى است كه در يك لحظه، آب، تمام بدن را فرا بگيرد، بلكه اگر به نيّت غسل ارتماسى، به تدريج در آب فرو رود، غسل او صحيح است. چنان‌که اگر بعضى از بدن غسل كننده، در آب و بعضى قسمت‌هاى ديگر، بيرون از آب باشد و به نيّت غسل، بقيۀ بدن را در آب فرو برد، غسل او صحيح است. چنان‌که اگر همۀ بدن زير آب باشد و بعد از نيّت غسل، بدن را حركت دهد يا از آب بيرون آيد، غسل او صحيح است.

مسئله 305- در غسل ترتيبى مى‏تواند در زير آب به نيّت سر و گردن و بعد به نيّت طرف راست و بعد به نيّت طرف چپ، خود را حركت دهد.

مسئله 306- در غسل ترتيبى نصف عورتين را بايد با طرف راست بدن و نصف ديگر را بايد با طرف چپ بشويد، بلكه بهتر است تمام عورتين با هر دو طرف شسته شود.

مسئله 307- براى آنكه يقين كند هر سه قسمت يعنى سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را كاملًا غسل داده، بايد هر قسمتى را كه مى‏شويد مقدارى از قسمت‌هاى ديگر را هم با آن قسمت بشويد.

مسئله 308- اگر بعد از غسل بفهمد مقدارى از بدن را نشسته، چنانچه از طرف چپ باشد، شستن همان مقدار كافى است و اگر از طرف راست باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار دوباره طرف چپ را بشويد و اگر از سر و گردن باشد، بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و بعد طرف چپ را بشويد.

مسئله 309- اگر پيش از تمام‌شدن غسل، در شستن مقدارى از طرف چپ شك كند، شستن همان مقدار كافى است، ولى اگر بعد از تمام‌شدن غسل در شستن مقدارى از طرف چپ شك كند يا اگر بعد از اشتغال به شستن طرف چپ در شستن طرف راست يا مقدارى از آن شك كند يا بعد از اشتغال به شستن طرف راست در شستن سر و گردن يا مقدارى از آن شك كند، لازم نيست اعتنا كند.

صفحه 60

مسئله 310- اگر بعد از غسل ارتماسى بفهمد به مقدارى از بدن آب نرسيده، چه جاى آن را بداند يا نداند، بايد دوباره غسل كند.

مسئله 311- كسى كه روزۀ واجب گرفته يا براى حجّ يا عمره احرام بسته، بهتر است غسل ارتماسى نكند.

مسئله 312- در غسل ارتماسى بايد تمام بدن پاك باشد، ولى در غسل ترتيبى پاك بودن تمام بدن لازم نيست. و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتى را پيش از غسل‌دادن آن قسمت آب بكشد كافى است.

مسئله 313- غسل جبيره‏اى را بايد ترتيبى به‌جا آورند و اگر ارتماسى انجام دهند باطل است.

مسئله 314- جايى را كه شك دارد از ظاهر بدن است يا از باطن، شستن آن لازم نيست.

مسئله 315- چيزى را كه مانع رسيدن آب به بدن است بايد برطرف كند و اگر پيش از آنكه يقين كند برطرف شده غسل نمايد، غسل او باطل است.

مسئله 316- اگر موقع غسل شك كند چيزى كه مانع از رسيدن آب باشد در بدن او هست يا نه، چنانچه احتمال او در نظر مردم به‌جا باشد بايد وارسى كند تا مطمئن شود كه مانعى نيست.

مسئله 317- تمام شرط‌هايى كه براى صحيح بودن وضو گفته شد، مثل پاك‌بودن آب و مضاف‌نبودن آن، در صحيح بودن غسل هم شرط است، ولى در غسل لازم نيست بدن را از بالا به پايين بشويد و نيز در غسل ترتيبى لازم نيست بعد از شستن هر قسمت فوراً قسمت ديگر را بشويد، و نيز لازم نيست آب جريان داشته باشد، بلكه همين مقدار كه بدن خوب تر شود گرچه جريان نداشته باشد كفايت مى‏كند.

مسئله 318- كسى كه قصد دارد پول حمّامى را ندهد يا از حرام بدهد، كار حرامى كرده ولى غسل باطل نيست و همچنين كسى كه زيادتر از معمول در حمّام آب مى‏ريزد، غسلش صحيح است، ولى كار او حرام و ضامن حمّامى است و بايد او را راضى كند.

مسئله 319- اگر شك كند كه غسل كرده يا نه، بايد غسل كند، ولى اگر بعد از غسل شك كند كه غسل او درست بوده يا نه، لازم نيست دوباره غسل نمايد.

مسئله 320- اگر در بين غسل حدث اصغر از او سر زند مثلاً بول كند، غسل باطل نمى‏شود، ولى بعد از غسل براى نماز بايد وضو بگيرد؛ البته اگر در بین یک جزء باشد، همان جزء را باید دوباره غسل دهد.

مسئله 321- هرگاه به خيال اينكه به اندازۀ غسل و نماز وقت دارد براى نماز غسل كند، گرچه بعد از غسل بفهمد كه به اندازۀ غسل وقت نداشته، غسل او صحيح است؛ بلكه اگر يقين دارد كه به

صفحه  61

اندازۀ غسل و نماز وقت ندارد و غسل كند، گرچه غسل او براى نماز باشد، غسل او صحيح است، گرچه ‏معصيت ‏كرده است.

مسئله 322- كسى كه غسل واجب بر گردن اوست، اگر شك كند غسل كرده يا نه، نمازهايى را كه خوانده صحيح است، ولى براى نمازهاى بعد بايد غسل كند.

مسئله 323- چند غسل واجب يا مستحب، يا واجب و مستحب را مى‏توان با يك غسل انجام داد، در صورتى كه همه را نيّت كند و اگر يكى از آنها را نيّت كند كفايت از بقيه نمى‏كند. مگر آنکه به نیّت مافی‌الذّمّه غسل کند که اگر هر غسلی بر گردن اوست، این غسل به جای آن باشد که در این صورت و با این نیّت، از بقیۀ غسل‌ها کفایت می‌کند.

مسئله 324- كسى كه مى‏خواهد غسل كند، اگر بر جايى از بدن او آيۀ قرآن يا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، حرام است دست به آن نوشته بگذارد و اگر بخواهد غسل كند، بايد آب را طورى به بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد.

مسئله 325- كسى كه غسل جنابت به‌جا آورده، لازم نيست وضو بگيرد؛ بلكه كسى كه هر غسلى چه واجب و چه مستحبّ، غير از غسل استحاضه، انجام داده، لازم نيست وضو بگيرد و مى‏تواند نماز بخواند.